Finansijer: Ministarstvo nauke, tehnološkog razvoja i inovacija Republike Srbije

Ugovor: Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2023. godini

Broj ugovora: Ev. broj 451-03-47/2023-01/ 200007 od 03. 02. 2023.

Rukovodilac: dr Mirjana Mihailović

Učesnici iz IBISS-a: svi zaposleni istraživači

Institut za biološka istraživanja “Siniša Stanković”- Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, Univerzitet u Beogradu (u daljem tekstu: IBISS) shodno osnivačkim aktima predstavlja instituciju čija je osnovna delatnost istraživanje u oblasti bioloških nauka. Naučnoistraživački rad u IBISS-u odvija se kroz 14 odeljenja. Planirana istraživanja i teme odeljenja IBISS-a u toku 2023:

• Odeljenje za biohemiju će izučavati: (a) molekularne osnove i terapijske pristupe lečenju gojaznosti koja je izazvana ishranom sa povećanim kalorijskim unosom u animalnim modelima, u kliničkoj studiji na gojaznim adolescentima i na ćelijskim linijama masnog tkiva; (b) uticaj hiperkalorijske ishrane na sistemsku i tkivnu insulinsku osetljivost, ponašanje i plastičnost mozga u animalnim modelima sindroma policističnih jajnika i hroničnog stresa
• Saradnici Odeljenja za citologiju će nastaviti sa istraživanjima efekata sintetskih steroida i polifenolnih jedinjenja biljnog porekla na morfološke i funkcionalne parametre neuroendokrinog sistema i akcesornih organa, u različitim pacovskim modelima. Nastaviće se ispitivanja razvojne toksičnosti selena u nanoformi na pacovskom modelu trudnoće, kao i metaboličkih i reproduktivnih parametara potomaka pacova prenatalno tretiranih deksametazonom.
• Istraživanja u Odeljenju za ekologiju će obuhvatiti proučavanja složenih interakcija živog sveta i životne sredine i integrisati ekofiziološka istraživanja i istraživanja biološkog diverziteta. Proučavaće se adaptivni odgovor biljaka i životinja na antropogeno indukovanu hemijsku i fizičku degradaciju staništa i klimatske promene, u cilju zaštite biodiverziteta, i zaštite i obnavljanja životne sredine.
• Delatnost Odeljenje za evolucionu biologiju obuhvatiće sledeće teme: osnovna (teorija evolucije i filogenija) i primenjena (monitoring i zaštita biodiverziteta i životne sredine) evoluciono-biološka istraživanja na odabranim taksonima beskičmenjaka, kičmenjaka i biljaka uključivaće prirodne i eksperimentalne populacije, te biohemijske, molekularno- biološke, citološke, histološke, fiziološke, fenološke i populaciono- biološke metode, recipročnu transplantaciju, klasičnu i geometrijsku morfometriju, kao i laboratorijsku evoluciju.
• Odeljenje za fiziologiju baviće se istraživanjem molekularnih mehanizama redoks signalinga i održavanja redoks ravnoteže u homeostazi, adaptaciji i patologiji: efekti nano čestica selena, tioacetamida, deksametazona, autofagija osteocita ovarijektomisanih pacova, idiopatski infertilitet kod ljudi; MS-222, nanočestica, ekstrakta Viscum album, kortikosterona i metirapona, atipičnih antipsihotika, diurnalne varijacije aktivnosti, hibernacije, kozmetičkih aditiva na vodozemce, bioindikacija.
• U okviru aktivnosti Odeljenja za fiziologiju biljaka istraživaće se: 1. fiziološki i molekularni mehanizmi regulacije morfogeneze i odgovora biljaka na ekstremne uslove životne sredine u cilju poboljšanja njihovog kvaliteta i otpornosti; 2. mehanizmi delovanja prirodnih proizvoda odabranih biljaka i gljiva, njihova farmakološka aktivnost i primena metaboličkog inženjeringa u cilju održive proizvodnje i 3. genetički i hemijski diverzitet ugroženih biljaka Balkanskog poluostrva u cilju ex situ zaštite.
• Odeljenje za fiziologiju i biohemiju insekata baviće se fiziološkim odgovorima ekonomski značajnih vrsta insekata na akutno i hronično delovanje sredinskih stresora, kao i ispitivanjem citotoksičnosti, genske ekspresije, proteina stresa, digestivnih enzima, steroidnih hormona, antioksidativne zaštite kao potencijalnih biomarkera sredinskih zagađenja. Ispitivaće se i prooksidantno delovanje biljnih ekstrakata i etarskih ulja kao potencijalnih bioinsekticida, kao i korišćenje insekata u proizvodnji hrane i eliminaciji plastičnog odpada.
• Saradnici Odeljenja za genetiku populacija i ekogenotoksikologiju nastavljaju populaciono genetička istraživanja markera genomske varijabilnosti u prirodnim populacijama vrsta Drosophila, Apis mellifera i različitih vrsta ptica grabljivica i integrativni pristup eksperimentalne laboratorijske evolucije radi uvida u populacione, adaptivne i genetičke odgovore na stres izazvan antropogenim uticajima. Istraživaće se sredinski uticaji na biologiju, genetiku i neurobiologiju ponašanja beskičmenjaka i istraživanja genetičke toksikologije lekovitih biljaka.
• U Odeljenju za genetička istraživanja analiziraće se genetički diverzitet populacija glodara i slepih miševa i njihovih parazita u urbanim i neurbanim područjima. Nastaviće se istraživanja filogenetskih odnosa vrsta roda Apodemus i istraživanja na B hromozomima sa posebnim akcentom na mehanizme nasleđivanja i ekspresiji gena, kao i monitoring populacija slepih miševa i virusološke analize, sa akcentom na praćenje LLOV kod vrste Miniopterus schreibersii. Biće sprovedena citogenetička, molekularna, morfološka i istraživanja virusnih zoonoza kod slepog kučeta Nannospalax leucodon.
• Odeljenje za imunologiju će se baviti sledećim istraživačkim temama: 1. istraživanje patogeneze autoimunosti CNS na animalnim modelima multiple skleroze i uzorcima pacijenata; 2. ispitivanje mogućnosti terapije dijabetesa tipa 1 modulacijom crevnih limfocita urođene imunosti; 3. istraživanje terapijskog efekta aktivatora NRF2 u inflamatornim bolestima; 4. ispitivanje interakcija konstituentata mikrosredine tumora i njihove uloge u progresiji maligne bolesti i odgovoru na terapiju, i 5. kreiranje novih terapeutskih pristupa baziranih na dizajnu analoga prirodnih molekula, hibridnih jedinjenja i nanotehnologiji.
• U Odeljenju za molekularnu biologiju istraživaće se: 1. mehanizami delovanja prirodnih antioksidanasa u dijabetesu i kanceru; 2. bazični mehanizmi DNK demetilacije i primena CRISPR/dCas9 sistema za reprogramiranje ćelija pankreasa u insulin-produkujuće ćelije i za indukciju “BRCAness” fenotipa kod karcinoma dojke; 3. efekti modulacije feroptotskog signalnog puta prirodnim i farmakološkim agensima u dijabetesu i kalorijskom restrikcijom u kanceru i 4. starosno zavisne promene u redoks regulaciji i inflamaciji jetre pri povećanom unosu glukoze.
• Odeljenje za neurobiologiju planira sledeća istraživanja: 1. promene u mozgu tokom starenja, pod uticajem različitih nutritivnih intervencija i u Alchajmerovoj bolesti; 2. neurobihevioralna istraživanja mišjih modela Alchajmerove i Parkinsonove bolesti (APP-KI i Hualpha-Syn(A53T) modeli); 3. Uticaj EAE na funkciju nadbubrega pacova; uspostavljanje modela odlaganja puberteta kod pacova; 4. efekat agmatina na neuroinflamaciju u kulturi mikroglijskih ćelija miša; 5. uloga GABA neurona u poremećajima spavanja, memorije i sinaptičkoj reorganizaciji u modelima neuropatologije Parkinsonove bolesti i opšte anestezije hirurškog nivoa i 6. ispitivanje novih anti-gliomskih terapeutskih strategija.
• Istraživačke teme Odeljenja za neurofiziologiju biće: interakcija glijskih i imunskih ćelija; sprega neuro-, gliotransmitera i aktivnosti glije; razvoj metodologije pripreme akutnih moždanih isečaka, izolacije i propagacije astrocita; biofizika jonskih struja i mitohondrija na neuronima i gljivi; uloga autofagije u antitumorskim efektima eksperimentalnih jedinjenja; uticaj magnetnog polja i neuroaktivnih supstanci na CNS, neuromotorni razvoj i ponašanje životinja.
• Istraživačke teme Odeljenja za hidroekologiju i zaštitu voda obuhvatiće: Barkoding i e-DNK metoda u detekciji biološke raznovrsnosti u akvatičnim ekosistemima; Biodiverzitet algi, makrofita, invertebrata, riba i vodozemaca; Ugrožene vodene vrste i staništa; Invazivne akvatične vrste; Paraziti riba; Mikrobiologija i ekogenotoksikologija voda; Uticaj pritisaka na akvatični biodiverzitet; Praćenje biomarkera u cilju procene statusa okruženja i razvoj indeksa ocene ekološkog statusa; Primena Okvirne direktive o vodama EU; Rana detekcije infektivnih agenasa u vodi i Dejstvo plastičnih polimera na vodene ekosisteme.