Finansijer: Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Period ugovora: 2024-2025.

Rukovodilac projekta: dr Dragana Ružić-Muslić, Institut za Stočarstvo, Beograd

Učesnici na projektu iz IBISS-a:
dr Slobodan Davidović, Odeljenje za genetiku populacija i ekogenotoksikologiju, IBISS
dr Marija Tanasković, Odeljenje za genetiku populacija i ekogenotoksikologiju, IBISS

Ostali saradnici:
dr Nevena Maksimović, Institut za Stočarstvo, Beograd
dr Nikola Delić, Institut za Stočarstvo, Beograd
dr Bogdan Cekić, Institut za Stočarstvo, Beograd
Ivan Ćosić, Institut za Stočarstvo, Beograd

Sadržaj

Sojevi (ekotipovi) autohtone rase ovaca - pramenka su nastali u toku dugogodišnjeg procesa evolucije na određenim biološkim arealima, omeđenim geografskim celinama, u različitim uslovima ishrane i smeštaja, što je rezultiralo njihovim specifičnim morfološkim i proizvodnim performansama. Međutim, ekspanzija visoko produktivnih rasa u trci za profitom, sa jedne strane, kao i depopulacija ruralnog ambijenta, sa druge strane, uslovili su da neki sojevi pramenke postaju ugroženi u svom biološkom opstanku.

Pirotska pramenka je najugroženija populacija ovaca u Srbiji. Prema podacima Domestic Animal Diversity Information System (DAD-IS), za 2021. godinu, u Srbiji se gaji 207 ženskih i 25 muških grla. Efektivna veličina populacije iznosi 89 grla, što je svrstava u kritično ugrožene i nalazi se u riziku od potpunog nestajanja. Istovremeno,od nje potiču izvanredni nacionalni brendovi: pirotsko jagnje, pirotski ćilim i pirotski kačkavalj, što njeno očuvanje nameće kao biološki, ekonomski i moralni imperativ.

Prvi korak u konceptu njenog održivog korišćenja je identifikacija, karakterizacija (morfometrijska, metabolička, genetska), a potom i njena konzervacija.

Morfometrijska karakterizacija je važna jer predstavlja odraz standarda rase (Verma et al., 2016). Pruža nam vredne informacije o morfološkoj građi i sposobnosti razvoja životinje. Linearne telesne mere su pokazatelj rasta životinje tokom života (Attah i sar., 2004) i od pomoći su u predviđanju telesne mase i karakteristika trupa (Thiruvenkadan, 2005). Utvrđivanje različitih telesnih mera životinja od velikog je značaja u proceni kvantitativnih parametara mesa, a pomaže i u razvoju odgovarajućih metoda selekcije (Kumar i sar., 2017) i pravilnom sprovođenju odgajivačko-selekcijskog rada.Telesna masa životinja na farmi je korisna informacija u određivanju dnevnih hranidbenih potreba, proceni rasta, doziranju lekova, a njene promene su mogući pokazatelj određenih zdravstvenih problema životinja na farmi odnosno stadu (Paresd i sar., 2014). Takođe, činjenica je da su navedene populacije, slabije proučavane kod nas zadnjih decenija, te se u literaturi provlače netačni i zastareli podaci. Stoga, u cilju definisanja smernica i unapređenja ogajivačkih programa autohtonih populacija ovaca, kao i njihovog očuvanja u konačnom, prioritet je, pored morfološke i fiziološke, izvršiti i genetsku karakterizaciju pirotske pramenke pri čemu će populaciono-genetičke analize molekularnih podataka, sprečiti pojavu inbridinga, nekontrolisanog parenja, genetičke erozije i doprineti očuvanju, naučno zasnovanom održivom korišćenju i konzervaciji ove rase ovaca u Srbiji, obzirom da od nje dobijamo svetski poznate brendove: pirotsko jagnje, pirotski ćilim kao i pirotski kačkavalj.